Rolniczy handel detaliczny

Styczeń 2017 roku stał się przełomowy dla rolników zajmujących się sprzedażą produktów rolnych z gospodarstwa. Właśnie wtedy weszła w życie ustawa, która umożliwia im sprzedaż produktów w ramach nowego systemu – rolniczego handlu detalicznego. Na czym on polega i na jakie ułatwienia mogą liczyć producenci, porozmawialiśmy z Adamem Mieciejukiem, doradcą rolnym.

Autor: Maria Sikorska

Maria Sikorska: Dotychczas sprzedaż żywności wyprodukowanej we własnym gospodarstwie była regulowana w różnych formach. Czym różni się od nich RHD, czyli rolniczy handel detaliczny?

Adam Mieciejuk: Dawniej obowiązywały dostawy bezpośrednie, sprzedaż bezpośrednia lub tzw. MOL-e, czyli produkcja marginalna, lokalna i ograniczona. RHD łączy część uprawnień i zobowiązań producenta z poprzednich rozporządzeń, ale co ważne – nie unieważnia ich. Rolnicy mają teraz sprzyjające warunki prawne do sprzedaży żywności wyprodukowanej w całości lub w części z własnej uprawy, chowu lub hodowli.

M.S.: Co ułatwiają nowe przepisy?

A.M.: Ułatwiają prowadzenie produkcji i wprowadzanie na rynek przez rolników żywności w krótkich łańcuchach sprzedaży – od producenta do konsumenta, co pozwala na wykluczenie pośredników. Dla rolników to bardzo ważne, na to czekali.

M.S.: Co trzeba zrobić, by zacząć działać legalnie, w ramach RHD?

A.M.: Trzeba przed rozpoczęciem przetwórstwa zgłosić się do inspekcji sanitarnej bądź inspektoratu weterynarii. Jeśli będziemy korzystać tylko z produktów pochodzenia roślinnego – należy złożyć wniosek do Sanepidu o wpis zakładu do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W przypadku żywności pochodzenia zwierzęcego lub złożonego – trzeba zgłosić się do powiatowego lekarza weterynarii.

M.S.: Rolnicy, którzy podejmą się rolniczego handlu detalicznego, są zwolnieni z opodatkowania przychodów do kwoty 20 000 zł. Na jakie jeszcze ułatwienia mogą liczyć?

A.M.: Zwolnienie ma charakter pomocy de minimis w rolnictwie. Jeżeli rolnik sprzeda powyżej 20 tys. zł może dalej prowadzić działalność, ale będzie zobowiązany do zapłacenia podatku w wysokości 2%.

M.S.: Są ułatwienia, ale także obowiązki.

A.M.: Obowiązkowe jest prowadzenie ewidencji sprzedaży żywności, odrębnie za każdy rok podatkowy, która zawiera co najmniej numer kolejnego wpisu, datę i kwotę uzyskania przychodu, przychód narastająco od początku roku oraz rodzaj i ilość przetworzonych produktów. Trzeba też pamiętać, że dzienne przychody muszą być ewidencjonowane w dniu sprzedaży. Sprzedaż może następować wyłącznie w miejscach, w których produkty zostały wytworzone, przykładowo w gospodarstwie lub przeznaczonych do prowadzenia handlu.

M.S.: Co można sprzedawać w ramach RHD?

A.M.: Można sprzedawać surowce pochodzenia roślinnego – zboża, warzywa, owoce, zioła, zwierzęcego – surowe mleko, śmietanę, jaja, miód, jak również przetworzoną żywność, np. dżemy, soki, przetwory z owoców, zboża. Możliwa jest także sprzedaż i przygotowane posiłków nie mięsnych, takich jak pierogi czy kopytka.

M.S.: Zdjęto z rolnika obowiązek przygotowania projektu technologicznego nakładając jedynie obowiązek rejestracji.

A.M.: Tak, to dla nich naprawdę spore ułatwienie. Z kolei, jeśli chodzi o wymagania higieniczne, to nadal obowiązują przepisy unijne, które powinny być stosowane w sposób elastyczny, biorąc pod uwagę zakres prowadzonej działalności, wielkość zakładu i jego specyfikę. Przepisy te przede wszystkim dopuszczają wykorzystanie pomieszczeń używanych głównie jako prywatne domy mieszkalne, oczywiście z zachowaniem polityki bezpieczeństwa żywności.

M.S.: W ustawie przewidziano także modyfikację zakresu kompetencji organów urzędowej kontroli żywności.

A.M.: Nad żywnością pochodzenia zwierzęcego sprawuje nadzór Inspekcja Weterynaryjna, roślinnego Państwowa Inspekcja Sanitarna. W przypadku żywności łączącej jednocześnie środki spożywcze pochodzenia niezwierzęcego i produkty pochodzenia zwierzęcego, Inspekcja Weterynaryjna. Nadzór nad jakością handlową żywności powierzony został, tak jak dotychczas, organom Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

M.S.: Rolniczy handel detaliczny umożliwia też produkcję i przetwarzanie żywności pochodzenia zwierzęcego

A.M.: Tak, na przykład rozbiór, krojenie i mielenie mięsa, a także produkcję produktów mięsnych, mlecznych, rybnych i jajecznych. Wszystkie produkty mają jednak limity dopuszczalnej sprzedaży. Do wytworzenia produktów i wyrobów mięsnych można dokupić zarówno mięso z legalnie działającego źródła, jak i niezbędne w procesie produkcji dodatki. Należy przy tym pamiętać, że do produkcji w ramach RHD nie można wykorzystywać mięsa pozyskanego w ramach tzw. „uboju na użytek własny”. W przypadku korzystania ze zwolnień podatkowych, ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu musi stanowić co najmniej 50% tego produktu, z wyłączeniem wody. Co ważne, przetwarzanie produktów roślinnych i zwierzęcych oraz ich sprzedaż nie może się odbywać przy zatrudnianiu osób na podstawie umowy o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze – z wyłączeniem uboju zwierząt, rozbioru, podziału i klasyfikacji mięsa, przemiału zbóż, wytłoczenia oleju i soku.

M.S.: Rolnik produkujący i sprzedający żywność w ramach RHD powinien uzyskać orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych.

A.M.: Tak, to konieczność.

M.S.: W ramach rolniczego handlu detalicznego, rolnik może przetwarzać żywność m.in. we własnej kuchni?

A.M.: Tak, ale przy zachowaniu warunków higienicznych określonych w rozporządzeniu nr 852 z 2004 roku. Obowiązuje przy tym zasada, że w przypadku gdy produkcja prowadzona jest przy wykorzystaniu 5 pomieszczeń używanych głównie jako prywatne domy mieszkalne, obowiązują uproszczone wymagania higieniczne. Każdy przypadek powinien być jednak rozpatrywany indywidualnie. Kuchnia powinna być dostosowana do rodzaju i wielkości prowadzonej produkcji.

M.S.: Produkcja może być prowadzona w przystosowanym pomieszczeniu znajdującym się w innym budynku niż dom mieszkalny?

A.M.: Oczywiście, na przykład w budynku gospodarczym przysposobionym na tzw. kuchnię letnią. Do prowadzenia produkcji w ramach RHD można wykorzystywać każdego rodzaju

pomieszczenia przy założeniu, że w miejscu prowadzenia produkcji zostaną spełnione odpowiednie wymagania.

M.S.: A co z kwestią przechowywania żywności?

A.M.: Przechowywanie żywności powinno zapewnić zachowanie łańcucha chłodniczego, jeśli to wymagane. Należy stosować zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej i Dobrej Praktyki Higienicznej oraz uproszczoną procedurę opartą na zasadach systemu HACCP.

M.S.: Jak wygląda kwestia korzystania z wody z ujęcia własnego?

A.M.: Należy dokonać badania wody pod kątem zanieczyszczeń mikrobiologicznych oraz parametrów fizyko – chemicznych wg rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, w miejscu produkcji żywności.

M.S.: Gdzie może się odbywać sprzedaż produktów?

A.M.: Sprzedaż żywności wyprodukowanej we własnym gospodarstwie może odbywać się w miejscu jej wytworzenia i podczas różnego rodzaju imprez, m.in. na wystawach, festynach, targach i kiermaszach. Jest możliwa tylko bezpośrednio do konsumenta końcowego z gospodarstwa rolnika. Przy czym, obszar sprzedaży nie jest określony ani zawężony terytorialnie.

M.S.: Jakie przepisy obowiązują rolników w kwestii znakowania środków spożywczych?

A.M.: Wszystkie wytyczne znajdziemy na stronie Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Dodatkowo, należy zwrócić uwagę na konieczność podania informacji o ewentualnym możliwym zanieczyszczeniu alergennymi substancjami, które nie były celowo dodawane, a mogą stanowić zagrożenie dla konsumenta. W przypadku produktów sprzedawanych bez opakowań lub pakowanych na życzenie konsumenta, miejscem prezentacji informacji o danym środku spożywczym będzie wywieszka w miejscu jego sprzedaży lub inny nośnik informacji dostępny bezpośrednio konsumentowi.

M.S.: Dziękuję za rozmowę.