Nadzór nad żywnością GMO

pomidor_GMO

Zawarcie CETA skutkować może utratą nadzoru nad żywnością GMO przez władze publiczne w UE i załamanie unijnego modelu ochrony konsumenta opartego na zasadzie ostrożności. Skutkiem takiego rozwiązania będzie pogorszenie sytuacji konsumenta europejskiego w porównaniu do stanu obecnego, gdyż bez pełnej informacji dotyczącej tego czy produkt jest GMO, konsument nie będzie mógł dokonać świadomego wyboru żywności.

dr hab. Paweł Wojciechowski

Kanada jest trzecim największym na świecie producentem genetycznie zmodyfikowanych organizmów. Uprawy obejmują przede wszystkim rzepak, kukurydzę, soję i buraki. W Kompleksowej Umowie Gospodarczo-Handlowej pomiędzy UE i Kanadą (CETA) przewiduje się stopniową liberalizację handlu towarami. Co do zasady strony nie mogą utrzymywać ograniczeń w przywozie towarów z terytorium drugiej strony, a ponadto każda ze stron zobowiązana jest dokładać starań w celu zapewnienia, aby towar pochodzący z terytorium drugiej strony, legalnie wprowadzony do obrotu, mógł być sprzedany także na jej terytorium. W związku z tym, warto przyjrzeć się nieco bliżej kanadyjskiej regulacji w zakresie żywności, w tym żywności GMO.

Kwestia żywności genetycznie modyfikowanej podjęta została w Kanadzie już w 1993 r., kiedy to kanadyjski rząd ustanowił Federalne ramy regulacyjne dla biotechnologii (Federal Regulatory Framework for Biotechnology). W ramach tych ram przyjęto założenie, zgodnie z którym zamiast tworzyć nowe przepisy dotyczące genetycznie zmodyfikowanej żywności, do nowych produktów wytwarzanych za pomocą biotechnologii powinny mieć zastosowanie obowiązujące przepisy dotyczące konwencjonalnych produktów.

Etykieta nie może wprowadzać w błąd

W Kanadzie podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie produkcji i dystrybucji żywności jest Ustawa o żywności i lekach (Food and Drugs Act – dalej FDA) oraz wydane na jej podstawie rozporządzenia. W FDA jako kluczową zasadę wprowadzono przede wszystkim zakaz sprzedaży żywności, która: (1) zawiera jakiekolwiek trujące lub szkodliwe substancje; (2) nie nadaje się do spożycia przez ludzi, (3) wyprodukowana została z chorych zwierząt lub zepsutych substancji roślinnych, (4) została zafałszowana; (5) była wyprodukowana, przetwarzana, pakowana lub przechowywana w niehigienicznych warunkach (art. 4 FDA). Ponadto, w przypadku istnienia standardu dla określonego rodzaju żywności, musi ona spełniać wymogi tego standardu (art. 6 pkt 1 FDA). Co ważne, wymogi te muszą być spełnione także przez żywność importowaną do Kandy (art. 6 pkt 1 a). W zakresie informowania na temat żywności przyjęto zasadę, iż zarówno etykieta, jak też reklama i prezentacja środka spożywczego nie mogą wprowadzać w błąd, w tym nie mogą stwarzać mylnego wrażenie co do charakteru, wartości, ilości, składu (art. 5 FDA). W przypadku istnienia standardu dla określonego rodzaju żywności, znakowanie musi być zgodne z tym standardem, co dotyczy także żywności importowanej (art. 6 pkt 3 FDA). W FDA przewiduje się możliwość wydania rozporządzeń wykonawczych określających m.in. standardy dla różnych rodzajów żywności, jeśli jest to potrzebne dla ochrony zdrowia lub interesów konsumentów (art. 6.1 FDA). W akcie tym uregulowane zostały także niektóre zagadnienia związane z prowadzeniem urzędowych kontroli, w tym m.in. zawarte jest umocowanie dla inspektorów do kontroli wszelkich miejsc, co do których istnieje podejrzenie, na podstawie racjonalnych przesłanek, wytwarzania, pakowana lub przechowywana żywności (art. 23 pkt 1 FDA). Poza FDA problematyka bezpieczeństwa żywności regulowana jest obecnie jeszcze w 4 innych aktach prawnych tj.: Ustawie o produktach rolnych (Canada Agricultural Products Act – CAPA), ustawie o inspekcji rybnej (Fish Inspection Act – FIA), ustawie o inspekcji mięsnej (Meat Inspection Act – MIA) oraz częściowo w ustawie o znakowaniu i pakowaniu (Consumer Packaging and Labelling Act – CPLA), które to akty mają być zastąpione Ustawą o bezpiecznej żywności dla Kanadyjczyków (Safe Food for Canadians Act SFCA). Zarówno FDA jak i SFCA mają na celu ochronę konsumentów przed niebezpiecznymi środkami spożywczymi, przy czym SFCA ma dotyczyć zagadnień objętych dotychczas 4 aktami prawnymi i w głównej mierze ma skupiać się na środkach spożywczych żywnościowych będących przedmiotem handlu międzyprowincjonalnego i międzynarodowego.

Co oznacza „genetyczna modyfikacja”?

Na podstawie FDA wydane zostały rozporządzenia, które określają szereg szczegółowych wymagań. Podstawowe znaczenie ma rozporządzenie dotyczące żywności i leków (Food and Drug Regulations – dalej FDR). W części B (part B food) w sekcji 28 (division 28) tego rozporządzenia zawarte zostały pewne odniesienia dotyczące genetycznie zmodyfikowanej żywności. Przede wszystkim, zdefiniowano pojęcie „genetycznej modyfikacji”. Oznacza ona modyfikowanie środków, dokonywane w sposób powodujący zmianę cechy dziedzicznych roślin, zwierząt i mikroorganizmów poprzez celowe manipulacje (pkt B.28.001). Żywność wytworzona z roślin, zwierząt lub organizmów genetycznie zmodyfikowanych, ale tylko w taki sposób, że uzyskały cech, które nie były do tej pory obserwowane lub zostały pozbawione cech, które wcześniej w nich występowały, zaliczona została do szerszej kategorii nowej żywności (novel food). Wprowadzenie do obrotu nowej żywności wymaga uprzedniej notyfikacji zamiaru wprowadzenia. Podmiot zamierzający wprowadzić taką żywność składa do dyrektora w departamencie zdrowia (zastępcy ministra zdrowia i branży spożywczej – Health Canada, The Health Products and Food Branch – HPFB) wniosek z podaniem informacji dotyczących produktu i sposobu jego otrzymania (pkt. B.28.002). Jeśli dyrektor po dokonaniu oceny otrzymanych dokumentów uzna, że żywność jest bezpieczna, wydaje przedsiębiorcy potwierdzenie, że otrzymane informacje są wystarczające, jeśli nie, wzywa do uzupełnienia dokumentacji. Proces oceny bezpieczeństwa opiera się na zasadach opracowanych przez ekspertów działających przy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Organizacji Żywności i Rolnictwa (FAO) Organizacji Narodów Zjednoczonych, Komisji Kodeksu Żywnościowego oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i rozwoju (OECD). Według informacji zamieszczonych na stronie HPFB, dotychczas ocenionych zostało 81 wniosków, z czego żaden wniosek nie został odrzucony. W opinii HPFB z produktami genetycznie zmodyfikowanymi związane jest takie same ryzyko jak z produktami konwencjonalnymi i HPFB nie widzi potrzeby prowadzenia szczególnego monitoringu tego rodzaju żywności.

Kanada i USA nie muszą informować o GMO

W odniesieniu do znakowania żywności genetycznie zmodyfikowanej zastosowanie znajdują te same wymogi, które odnoszą się do pozostałych rodzajów żywności, a zatem jak już zostało wyżej wspomniane, przede wszystkim oznakowanie nie może wprowadzać konsumenta w błąd. W Kanadzie, tak jak w USA nie ma obowiązku informowania o tym, że żywność jest genetycznie modyfikowana. Podobnie jak w przypadku każdej innej żywności informacja o modyfikacji musi się pojawić w sytuacji, gdy zmiana genetyczna powoduje zmianę składu lub właściwości odżywczych lub powoduje powstanie właściwości alergennych. Dopuszczalne jest natomiast dobrowolne oznaczenie produktu. Szczegółowe zasady dobrowolnego znakowania żywności w odniesieniu do tego, czy jest ona, czy też nie wyprodukowana z genetycznie zmodyfikowanych zawarte zostały w standardzie zaaprobowanym oficjalnie przez Kanadyjską Radę ds. Standardów. Jak wynika z tego dokumentu, co do zasady informacja odnosząca się do GMO dopuszczalna jest, o ile jest prawdziwa i nie wprowadza ona w błąd.

Przy okazji warto też zwrócić uwagę, że pomiędzy europejskim i kanadyjskim prawem żywnościowym istnieje wiele podobieństw, ale zauważalne są też różnice w zakresie szczegółowych rozwiązań. Przykładowo w Kanadyjskim prawie żywnościowym wyodrębniona została kategoria „chemii rolniczej” („Agricultural chemical” – pkt. B.01.001 FDR), szczegółowo uregulowane zostały zasady znakowania w przypadku występowania w żywności glutenu lub substancji wywołujących alergię (pkt. B.01.010.1 (1) FDR), wprowadzona jest kategoria żywności lokalnej (local food pkt. B.01.012 FDR) oraz żywności specjalnej (specialty food B.01.012 FDR). Poza HPFB, który dopuszcza genetycznie zmodyfikowaną żywność na rynek, nadzór nad bezpieczeństwem żywności w Kanadzie sprawuje Canadian Food Inspection Agency (CFIA).

Podsumowując, można stwierdzić, że kanadyjska regulacja dotycząca żywności genetycznie zmodyfikowanej odbiega od standardu przyjętego w UE. Podstawowa różnica dotyczy kwestii znakowania żywności GMO, inaczej niż w UE w Kanadzie informacja o genetycznej modyfikacji żywności nie jest obowiązkowa. Zawarcie CETA skutkować może utratą nadzoru nad żywnością GMO przez władze publiczne w UE i załamanie unijnego modelu ochrony konsumenta opartego na zasadzie ostrożności. Skutkiem takiego rozwiązania będzie pogorszenie sytuacji konsumenta europejskiego w porównaniu do stanu obecnego, gdyż bez pełnej informacji dotyczącej tego, czy produkt jest GMO, konsument nie będzie mógł dokonać świadomego wyboru żywności. Pogorszeniu ulegnie również sytuacja producentów żywności (rolników) w UE, bowiem wytworzone z wykorzystaniem inżynierii genetycznej produkty rolne, będą bez przeszkód konkurować z produktami konwencjonalnymi, których produkcja jest mniej wydajna.

     dr hab. Paweł Wojciechowski

                         Wydział Prawa i Administracji UW

© Materiał chroniony prawem autorskim –  regulamin