Zespół nocnego jedzenia

Nocne wyprawy do lodówki, skutkujące niekontrolowanym objadaniem się w nocy, brak apetytu rano, rezygnacja ze śniadań, zaburzenia snu, wzmożony apetyt w godzinach popołudniowych – to główne kryteria, na podstawie których lekarz może rozpoznać zespół nocnego jedzenia. Został on po raz pierwszy opisany w roku 1955 przez A. I. Stunkarda.

Co ciekawe, wykazano, że zespół nocnego jedzenia stwierdza się głównie u osób otyłych. Z badań epidemiologicznych wynika, że występuje on u 1,5% populacji ludzi dorosłych, 6–14% u otyłych i 8–42% w otyłości olbrzymiej.

Jednak nie w każdym przypadku jedzenia nocą można rozpoznać zespół nocnego jedzenia. Sięganie nocą po pokarm może być wynikiem niektórych chorób. Na przykład przy refluksie żołądkowo-przełykowym jedzenie ma na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych, co następuje w wyniku zobojętniania soków żołądkowych. Z kolei osoby z cukrzycą jedzą w nocy, by przeciwdziałać nadmiernemu spadkowi poziomu glukozy we krwi. Również w przypadku bulimii obserwuje się przyjmowanie pokarmów nocą. Często jedzenie nocą towarzyszy też depresji.

Kolejnym ważnym czynnikiem jest stres. Osoby poddawane przewlekłemu stresowi cierpią na bezsenność i często nocą sięgają po przekąski. Aby zatem rozpoznać zespół nocnego jedzenia, należy spełnić określone kryteria przedstawione poniżej.

Kryteria diagnostyczne zespołu nocnego jedzenia:

I. Charakterystyczną cechą jest zwiększone spożycie i/lub w nocy, które manifestuje się:

A. ≥ 25% całkowitej energii spożywane jest po posiłku wieczornym
B. Przynajmniej 2 epizody/tydzień przebudzeń nocnych skojarzonych z przyjmowaniem pożywienia

II. Obraz kliniczny charakteryzują co najmniej 3 z wymienionych poniżej cech:

A. Pomijanie śniadań co najmniej 4x/tydzień
B. Nadmierny apetyt w czasie między kolacją i odpoczynkiem nocnym, a także w nocy
C. Zaburzenia snu i/lub bezsenność więcej niż 4 noce/tydzień
D. Przekonanie, że zjedzenie posiłku w nocy ułatwi zaśnięcie
E. Nastrój jest niski lub depresja. Objawy nasilają się w godzinach nocnych

III. Obawa przed wystąpieniem epizodów nadmiernego jedzenia w godzinach wieczornych lub nocnych

IV. Zaburzenia kojarzą się ze zwiększonym rozdrażnieniem i trudnościami w funkcjonowaniu w życiu codziennym

V. Wymienione zaburzenia trwają co najmniej 3 miesiące

VI. Wymienione zaburzenia nie są następstwem chorób, stosowanych leków, uzależnienień, a także innych zaburzeń psychicznych.

Kryteria III, IV, V, VI są istotne wówczas gdy spełnione jest jedno z 2 kryteriów w I i przynajmniej 3 z 5 w II.

Jedną z podstawowych cech zespołu nocnego jedzenia są zaburzenia snu i zaburzenia w okołodobowym rytmie odżywiania. Po kolacji i nocą osoby z tą dolegliwością przyjmują 25% i więcej spożywanej energii. Po przebudzeniu mają trudności z ponownym zaśnięciem, bez przyjęcia posiłku lub przekąski. Sięgają zwykle po wysokowęglowodanowe i obfitujące w tłuszcz pokarmy. Preferują także słodzone napoje.

Osoby z zespołem nocnego jedzenia wielokrotnie wstają nocą, aby poszukiwać pożywienia. Natomiast w godzinach porannych i przedpołudniowych nie mają apetytu. Osoby te są świadome swoich nieprawidłowych zachowań dotyczących rytmu przyjmowania pokarmu i pamiętają dnia następnego nie tylko, co jadły, ale i ile miały przebudzeń. W ciągu dnia są jednak nadpobudliwe, rozdrażnione, zgłaszają problemy z koncentracją, a przede wszystkim odczuwają zmęczenie i złe samopoczucie z powodu braku odpoczynku nocnego.

Zespół nocnego jedzenia najczęściej występuje u osób otyłych. Im wyższy wskaźnik masy ciała (BMI), tym częściej występuje to schorzenie. Cechą otyłości skojarzonej z zespołem nocnego jedzenia jest oporność na leczenie. Wynika to z faktu, że w przypadku zespołu nocnego jedzenia mamy do czynienia z wieloma zaburzeniami w wydzielaniu neuropeptydów i hormonów (zwiększone wydzielanie kortyzolu, insuliny, galaniny, niedostatek melatoniny, a także zaburzenia w wydzielaniu leptyny). Dodatkową trudnością w leczeniu jest często występująca depresja.

Co robić?
Aby zmienić rytm okołodobowego odżywiania, a także dokonać zmian jakościowych i ilościowych w przyjmowanych pokarmach, należy zdiagnozować i leczyć zaburzenia dotyczące wydzielania neuropeptydów i hormonów, wprowadzić leczenie behawioralne. W przypadku terapii zespołu nocnego jedzenia potrzebny jest zespół specjalistów. Współpraca z nimi daje nadzieję, że terapia da pozytywne rezultaty, a ilość tzw. „trudnych przypadków otyłości" ulegnie zmniejszeniu.

Źródło: NCEŻ IŻŻ