UOKiK kontroluje
Nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi będzie karane. To już trzeci miesiąc obowiązywania ustawy o tzw. nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej. UOKiK podjął do tej pory wiele postępowań sprawdzających. Jakie są ich wyniki i jakie płyną z nich wnioski, porozmawialiśmy z Markiem Niechciałem, Prezesem UOKiK.
Autor: Maria Sikorska
Maria Sikorska: Ile podmiotów do tej pory Państwo skontrolowaliście?
Marek Niechciał: Łącznie badamy kilkanaście podmiotów w ramach bardzo różnych działań, które w tej chwili prowadzimy realizując zadania, jakie nałożyła na nas ustawa o przewadze kontraktowej. Nie wszystkie z tych działań można nazwać w rozumieniu ustawy stricte kontrolą. Najczęściej nasze działania zaczynają się od analizy powszechnie dostępnych materiałów, sygnałów z rynku czy też nietypowych zachowań przedsiębiorców. Tylko w wybranych przypadkach nasze postępowanie związane jest z kontrolą w siedzibie firmy i na przykład przeglądaniem korespondencji, umów, dokumentacji, itp. W ramach przewagi kontraktowej prowadzimy obecnie 12 spraw. Do tej pory kontrola była prowadzona tylko w przypadku rynku jabłek. Pozostałe sprawy to postępowania wyjaśniające lub wystąpienia miękkie.
M.S.: Jakie są wyniki tych kontroli? Jakie przyniosły Państwu wnioski?
M.N.: Ustawa obowiązuje stosunkowo krótko, by wyciągać jakieś daleko idące wnioski. Pierwsze nasze działania koncentrują się na rozpoznaniu rynków spożywczych, na których może dochodzić do nieprawidłowości. Ostatnie kilka tygodni, to z jednej strony nasze badania dotyczące rosnących cen masła, z drugiej wyjaśniamy przyczyny kilkudniowych spadków cen jabłek w skupach. Myślę, że na tym etapie trudno mówić o wnioskach ważnych dla całego sektora spożywczego. Na pewno przyglądamy się wielu rynkom. Zarezerwowaliśmy sobie czas pierwszych tygodni obowiązywania ustawy na badanie zachowań przedsiębiorców, sektora, a także sprawdzanie sygnałów z rynku. Na podjęcie kolejnych kroków, czyli postawienie zarzutów, przyjdzie czas.
M.S.: W jakich przypadkach mamy do czynienia z przewaga kontraktową?
M.N.: Mówiąc najprościej, z przewagą kontraktową mamy do czynienia, jeśli przedsiębiorca posiadający siłę rynkową wykorzystuje ją w stosunku do swojego kontrahenta. Oczywiście, dotyczy to wyłącznie sektora spożywczego, który – jak wiemy, ma tendencję do występowania po jednej stronie silnych ekonomicznie, skonsolidowanych podmiotów sektora dystrybucji, a często także przetwórstwa, a po drugiej – słabszych, rozdrobnionych podmiotów produkujących surowce rolne i artykuły spożywcze. Odwołując się do ustawowych przesłanek, wykorzystywanie przewagi kontraktowej przez przedsiębiorcę jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo go narusza.
M.S.: Kiedy dostawca może posiadać przewagę kontraktową?
M.N.: Kryteria określa ustawa. Warto pamiętać, że nowe prawo możemy zastosować, jeśli łączna roczna wartość obrotów między stronami umowy przekracza 50 tys. zł rocznie, a całkowity roczny obrót przedsiębiorcy podejrzanego o nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej przekracza 100 mln zł.
M.S.: Kiedy UOKiK może interweniować, zająć się dana sprawą?
M.N.: Najważniejszym celem ustawy jest ochrona interesu publicznego, a nie indywidualnego. Oznacza to, że działania UOKiK mają wyeliminować nieuczciwe praktyki z obrotu gospodarczego, a nie zadośćuczynić konkretnym, poszkodowanym przedsiębiorcom. To jest bardzo ważne dla zrozumienia istoty nowych przepisów. Indywidualne dochodzenie roszczeń odbywa się nadal przed sądem powszechnym – na podstawie innej ustawy. Taka konstrukcja nowego prawa wyznacza ramy naszej aktywności. Przede wszystkim działania możemy podejmować z własnej inicjatywy, co nie oznacza, że nie czekamy na informacje od poszkodowanych w łańcuchu żywnościowym. Im dokładniej opisana sprawa tym łatwiej podjąć działania ze strony urzędu. Chciałbym podkreślić, że nie ujawniamy, kto się do nas zgłosił i czy prowadzone lub wszczynane postępowanie związane jest z sygnałem z rynku czy własną inicjatywą urzędu. Jeśli zgłaszający będzie samowolnie chciał ujawnić swoje dane – nie mamy nic przeciwko. Warto jednak pamiętać o tym, co powiedziałem przed chwilą – indywidualne dochodzenie roszczeń – to nie ustawa o przewadze kontraktowej. Rozmawiając o nowych rozwiązaniach myślę, że warto jeszcze dodać jedną rzecz. W przeciwieństwie do wielu krajów europejskich, nasza ustawa obejmuje cały łańcuch żywnościowy od rolnika do supermarketu, a przewaga może też występować w relacjach duży przetwórca żywności mniejsze sklepy. A nie tylko jak ma to miejsce w innych krajach producent żywności a sieci supermarketów.
M.S.: Czy są sytuacje, kiedy UOKiK nie podejmie interwencji?
M.N.: Na pewno nie każdy sygnał będzie powodem podjęcia interwencji przez UOKiK. Musimy sprawdzić potencjał przedsiębiorców, czyli czy spełniają ustawowe kryteria wielkości obrotów i dostaw. Ważnym elementem jest również konieczność istnienia interesu publicznego. Ustawa o przewadze kontraktowej nie powstała po to, by „urząd” podjął działania za przedsiębiorców chcących np. uzyskać wysokie odszkodowanie w związku z nieuczciwymi praktykami. Od tego nadal jest ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
M.S.: Czy do UOKiK wpływa wiele skarg na nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej? Czy są one najczęściej od przedstawicieli branż mięsnej i mleczarskiej? To oni zwykle wskazywali na tego typu problemy.
M.N.: Jak już wspomniałem wcześniej, nie ujawniamy naszych informatorów. Również, jeśli chodzi o branże.
M.S.: Kto może zgłosić nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej, a kto nie?
M.N.: Zgłoszenia mogą być anonimowe – np. na nasz telefon czy adres email dla sygnalistów. Najbardziej jednak czekamy na pisemne zawiadomienia od przedsiębiorców, którzy podejrzewają stosowanie wobec nich praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.
M.S.: Jakie sankcje może nałożyć urząd?
M.N.: Sankcje przewidziane są w ustawie. Po pierwsze jest to nakaz zaniechania praktyki oraz kara finansowa w maksymalnej wysokości 3 proc obrotu.
M.S.: Kto wszczyna postępowanie?
M.N.: Postępowanie zawsze wszczynane jest z urzędu.
M.S.: Co w świetle ustawy uznawane jest za produkt rolny i spożywczy?
M.N.: Katalog produktów jest duży – mówiąc najprościej – od konserwy, poprzez półtusze, aż po świeże warzywa. Produktami rolnymi lub spożywczymi są środki spożywcze, czyli jakiekolwiek substancje lub produkty: przetworzone, częściowo przetworzone lub nieprzetworzone przeznaczone do spożycia przez ludzi. Środki spożywcze obejmują napoje, gumę do żucia i wszelkie substancje (łącznie z wodą), świadomie dodane do żywności podczas jej wytwarzania, przygotowania lub obróbki. Nie obejmują natomiast m.in. pasz, tytoniu i roślin przed dokonaniem zbiorów.
M.S.: W jakich przypadkach nowe prawo nie znajdzie zastosowania?
M.N.: Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej obszarze nie obejmuje dostaw bezpośrednich, czyli produkcji małych ilości surowców do konsumenta lub lokalnego zakładu detalicznego bezpośrednio zaopatrującego konsumenta (np. sprzedaży przez rolnika małej ilości płodów rolnych na targu). Należy też pamiętać o włączeniach, czyli ustaw nie obowiązuje w przypadku np. członków spółdzielni.
M.S.: Czy ustawa dotyczy również relacji dostawca-sieć restauracji?
M.N.: Tak. Jeśli przedmiotem dostaw jest produkt rolny lub spożywczy oraz jeśli spełnione są warunki wielkościowe z ustawy.
M.S.: Czy UOKiK będzie mógł zająć się opłatami za promocję w sklepowej gazetce, czy za dowiezienie towaru z magazynu?
M.N.: W ustawie wyliczone są jedynie przykładowe, najbardziej typowe sytuacje uznawane za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej. Inne podejrzane praktyki rynkowe również mogą podlegać naszej ocenie. Samo pobieranie opłat za promocję w gazetce nie jest zakazane. Niedozwolone jest natomiast nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej, czyli np. pobieranie zawyżonych, niewspółmiernych opłat za usługi, które nigdy nie miały miejsca – opłata za miejsce w gazetce, która nigdy nie została wydrukowana i rozpowszechniona. Oczywiście każdy sygnał będziemy oceniać indywidualnie.
zywnosc.com.pl
© Materiał chroniony prawem autorskim – regulamin