Prozdrowotne fitoestrogeny

siemię lniane

To niezwykłe, że istnieją rośliny, które zawierają w sobie związki podobne do ludzkich hormonów płciowych. Wiele badań wskazuje na to, że fitoestrogeny mogą zapobiegać nowotworom, chorobie niedokrwiennej serca, miażdżycy czy złamaniom osteoporotycznym. Warto więc szukać produktów, w których związki te są obecne.

Fitoestrogeny to związki pochodzenia roślinnego, należące do polifenoli. Nazwę zawdzięczają swojemu podobieństwu strukturalnemu i funkcjonalnemu do hormonów płciowych – estrogenów. Wzór strukturalny estrogenów i fitoestrogenów jest bardzo podobny. Posiadają one grupę fenolową (ramka A) oraz hydroksylową (ramka B), a odległości pomiędzy tymi grupami są zbliżone. Można to zaobserwować na rysunku 1., który przedstawia estradiol, który jest estrogenem oraz fitoestrogen – genisteinę. Nie należy jednak stawiać znaku równości pomiędzy estrogenami i fitoestrogenami, ponieważ fitoestrogeny wykazują słabsze działanie od hormonów płciowych, a w niektórych sytuacjach mogą wręcz mieć działanie antagonistyczne.

Rysunek 1. Wzory strukturalne estradiolu i genisteiny (wg Hughes I., Woods H. i inni (2003). Phytoestrogens and Health).

Do fitoestrogenów, które można znaleźć w żywności, należą flawonoidy oraz lignany (Rysunek 2). Najbardziej powszechnymi przedstawicielami izoflawonów są genisteina, daidzeina, glicytyna, biochanina A i formononetyna. Związki te znajdują się głównie w roślinach strączkowych.

Soja i produkty sojowe są szczególnie bogatym źródłem genisteiny, daidzeiny i w mniejszym stopniu glicytyny. Natomiast biochanina A i formononetyna znajdują się w większych ilościach w kiełkach lucerny. We wspomnianych kiełkach znajdziemy również kumesterol, głównego przedstawiciela kumestanów. Prenyloflawonoidy natomiast występują w większych ilościach w szyszkach chmielu. Lignany można znaleźć w wielu owocach, warzywach i zbożach, ale ich najbogatszym źródłem jest siemię lniane.

Fitoestrogeny

Flawonoidy

Związki nie będące flawonoidami

Izoflawony

Kumestany

Prenyloflawonoidy

Lignany

Genisteina

Kumesterol

8-prenylnaringenina

Laricirezinol

Daidzeina

 

6-prenylnaringenina

Izolaricirezinol

(Equol)

 

Ksantohumol

Matarezinol

Glicytyna

 

Izoksantohumol

Sekoizolaricirezinol

Biochanina A

 

 

(Enterodiol)

Formononetyna

 

 

(Enterolakton)

Rysunek 2. Grupy fitoestrogenów wraz z ich przedstawicielami (wg Hughes I., Woods H. i inni (2003). Phytoestrogens and Health).

Przybliżone wartości fitoestrogenów w różnych produktach spożywczych zostały pokazane w Tabeli 1, jednak ich stężenie może wahać się w zależności od gatunku rośliny, konkretnego szczepu, warunków uprawy i jej położenia geograficznego. Również przetwarzanie żywności (np. fermentacja) oraz obróbka termiczna (głównie gotowanie) wpływają na zmniejszenie zawartości tych związków w porównaniu z produktem nieprzetworzonym.

 

Izoflawony (mg/100g)

Kumestany (mg/100g)

Lignany (mg/100g)

kiełki fasoli, lucerna

4,7

chleb

0-0,8

0

ryż brązowy

0,3

otręby pszenne, mąka kukurydziana, kukurydza, płatki owsiane

<0,1

0,5

żurawina, porzeczki, daktyle, figi, suszone śliwki, rodzynki

0-0,2

jabłka, banany, winogrona, kiwi, mango,
melon, pomarańcze, gruszki, ananas, śliwka, arbuz

<0,1

0,1

rośliny strączkowe

0-0,58

siemię lniane

60-370

miso

43-60

grzyby

0,02

noodle

<0,1

olej, np. sojowy, rzepakowy

0

orzeszki ziemne, orzechy brazylijskie, kasztany, orzechy laskowe, migdały, kokos

<0,1

0

0,02-0,33

makaron

<0,1

soczewica

0,1-2,5

0

0-0,20

ziemniaki

<0,1

nasiona słonecznika i lucerny

0,01-0,6

0

sery sojowe

6-31

napoje sojowe

5-10

koncentrat białka sojowego / izolat

12-102

makaron sojowy

8,5

jogurt sojowy

16

sosy sojowe

0,1-1,6

0,03

mąka sojowa

131-198

0

0,13

nasiona soi

14-153

0,05

0,01-0,27

herbaty, tj. czarne, zielone

0,04-0,05

0

2,04

tempeh

29-53

tofu

13,5-67

warzywa, takie jak: szparagi, bakłażan, buraki, brokuły, brukselka, kapusta, marchew, kalafior, seler, cukinia, ogórek, por, sałata, cebula, pasternak, dynia, rzodkiewka, szpinak, pomidor

<0,1

Tabela 1. Zawartość izoflawonów, kumestanów i lignanów w wybranych produktach spożywczych (wg Hughes I., Woods H. i inni (2003). Phytoestrogens and Health).

Źródło: NCEŻ IŻŻ/mgr inż. Emilia Kołodziejska