Nowe regulacje prawne w zakresie Urzędowej Kontroli Żywności. Rozporządzenie 2017/625
Nowe przepisy dotyczące oficjalnych kontroli urzędowych w branży rolno-spożywczej określi Rozporządzenie 2017/625, przyjęte przez Parlament Europejski 15 marca 2017 roku. Większość z nich wejdzie w życie w grudniu 2019 roku.
Czemu służy i jakie przepisy uchyla?
Nowe prawo zbiera w jeden dokument i ujednolica przepisy dotyczące urzędowych kontroli na różnych etapach produkcji, dystrybucji i sprzedaży żywności i pasz, które dotychczas rozrzucone były w wielu dokumentach. Równocześnie upraszcza zasady i procedury kontrolne, wyjaśnia niektóre sformułowania i stosuje bardziej szczegółowe definicje.
Rozporządzenie 2017/625 zastąpi rozporządzenie (WE) nr 882/2004 w sprawie kontroli urzędowych i inne przepisy, które obecnie regulują egzekwowanie prawa WE w całym łańcuchu rolno-spożywczym.
Uchylone więc zostaną: Rozporządzenia (WE) nr 854/2004 i (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz dyrektywy Rady 89/608/EWG, 89/662/EWG, 90/425/EWG, 91/496/EWG, 96/23/WE, 96/93/WE, 97/78/WE i decyzja Rady 92/438/EWG.
Ujednolicone zasady dotyczące kontroli rozszerzają ich zakres. Kontrole urzędowe będą mogły obejmować takie kwestie jak zgodność z prawem żywnościowym i paszowym, zgodność z przepisami dotyczącymi ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego, zdrowie i dobrostan zwierząt oraz zdrowie roślin i środki ochrony roślin.
Celem połączenia i uproszczenia przepisów ma być bardziej spójne podejście do problemów mogących pojawiać się w całym łańcuchu rolno-spożywczym. Dzięki temu jaśniejsze stanie się egzekwowanie przepisów, z czego według Komisji Europejskiej skorzystają zarówno przedsiębiorstwa, jak i organy odpowiedzialne za przeprowadzanie kontroli.
Przejrzyste kontrole oparte na analizie ryzyka
Według nowego Rozporządzenia kontrole urzędowe oparte będą na ocenie ryzyka nieprzestrzegania przepisów przez dany podmiot gospodarczy. Ma to na celu wyeliminowanie przeprowadzanie niepotrzebnych kontroli i zbędnego obciążania podmiotów.
Oznacza to, że właściwe organy, planując kontrole, będą musiały brać pod uwagę wyniki wcześniejszych kontroli urzędowych i kontroli wewnętrznych podmiotu. Oficjalne kontrole dotyczyć więc będą podmiotów wyraźnie podejrzanych o to, że nie spełniają wymaganych standardów.
Kontrole będą mogły być przeprowadzane w zakresie każdego rodzaju żywności i pasz wyprodukowanych w UE i sprowadzanych z krajów pozeuropejskich, jak również zwierząt i wszelkich towarów podlegających zasadom łańcucha rolno-spożywczego, na wszystkich etapach: produkcji, przetwarzania, dystrybucji i wykorzystywania.
Rozporządzenie bardzo szczegółowo wymienia, na możliwej do rozszerzenia liście, elementy, których ocena może być częścią urzędowych kontroli. Do znanych z poprzednich przepisów pozycji dołącza kilka nowych, takich jak kontrola obecności GMO, zafałaszowania produktów, lokalizacja podmiotu, pozwolenia przez niego uzyskane oraz stosowane przez niego wyposażenie.
Podczas planowania częstości kontroli określonego podmiotu organy urzędowe muszą brać pod uwagę również prawdopodobieństwo wystąpienia nadużyć i oszukańczych praktyk, takich jak wprowadzanie konsumentów w błąd co do właściwości, jakości, składu i kraju pochodzenia żywności.
Nowe prawo ma również zwiększyć przejrzystość kontroli urzędowych i zapewnić lepsze informowanie konsumentów i podmiotów gospodarczych o ich wynikach.
Organy urzędowe będą więc m.in. zobowiązane do publikowania najważniejszych informacji na temat organizacji i przeprowadzania kontroli urzędowych. Będą miały ponadto możliwość publicznego udostępnienia informacji o wynikach kontroli konkretnych podmiotów gospodarczych.
Nowe Laboratoria i Ośrodki Referencyjne ds. dobrostanu zwierząt
Nowe prawo określające zasady oficjalnych kontroli urzędowych reguluje również kwestie przeprowadzanych na ich potrzeby analiz i badań w laboratoriach.
Zgodnie z nowym rozporządzeniem Komisja UE ustanowi Unijne Laboratoria Referencyjne, których akredytacja wydawana będzie na okres 5 lat, w celu ujednolicenia stosowanych w ocenie bezpieczeństwa żywności metod analiz, testów i diagnostyki.
W ciągu roku od wejścia w życie rozporządzenia powstaną również nowe Ośrodki referencyjne Unii Europejskiej ds. dobrostanu zwierząt, których celem będzie pomoc państwom członkowskim w dziedzinie zapewnienia i przestrzegania dobrostanu zwierząt. Do ich działań należeć będą:
– przeprowadzanie badań naukowych i rozpowszechnianie ich wyników – poszukiwanie i rozpowszechnianie innowacji technicznych – przeprowadzanie kursów szkoleniowych – zapewnianie doradztwa naukowego i technicznego w zakresie opracowywania i stosowania wskaźników dobrostanu zwierząt.
Rozporządzenie przewiduje również możliwość ustanowienia Ośrodków referencyjnych Unii Europejskiej na rzecz autentyczności i integralności łańcucha rolno-spożywczego, których celami będą:
- zapewnienie specjalistycznej wiedzy w zakresie metod wykrywania nieuczciwych lub wprowadzających w błąd praktyk w przemyśle spożywczym,
- opracowanie analiz mających na celu identyfikację obszarów łańcucha rolno-spożywczego najbardziej narażonych na nadużycia.
Rozporządzenie określa również szczegółowo kaskadę wybierania metod, które mają być stosowane podczas pobierania próbek, analiz, testów i diagnostyki w czasie kontroli urzędowych.
Zmiany w kontrolach granicznych zwierząt i towarów wwożonych do UE
Nowe Rozporządzenie ujednolica i upraszcza system kontroli importowanej żywności, zwierząt i roślin. Dotychczasowe przepisy regulujące kontrolę graniczną były bardzo rozdrobnione i nie zawsze jasne.
Nowe prawo wprowadza bardzo ważne uproszczenie, ustanawiając funkcjonowanie Punktów Kontroli Granicznej dla wszystkich urzędowych kontroli, które zastąpią działające do tej pory dwa osobne punkty:
- Punkty Kontroli Granicznej dla importowanych zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego,
- Wyznaczone Miejsca Wprowadzenia dla niektórych rodzajów żywności i pasz podlegających bardziej restrykcyjnym kontrolom.
Rozporządzenie w Artykułach od 47 do 51 wymienia wiele regulacji dotyczących przeprowadzania urzędowych kontroli konkretnych zwierząt i produktów.
Określa ponadto obowiązkową dokumentację eksportową. Organy urzędowe będą musiały wydawać dla eksportowanej żywności i paszy dokumenty zawierające wyniki wszystkich urzędowych kontroli, niezależnie od tego, przez jaki organ zostały one przeprowadzone.
Odpowiednie certyfikaty wystawiane będą wyłącznie przez bezstronnych urzędników, którzy też podlegać będą oficjalnym kontrolom. Natomiast w przypadku szczególnych rodzajów żywności, m.in. produktów roślinnych z rolnictwa ekologicznego bądź towarów o chronionych nazwach pochodzenia, wymagane będą atesty i informacje o certyfikacji.
Dla żywności importowanej nowe Rozporządzenie ustanawia ujednolicony dokument, Wspólny Zdrowotny Dokument Wejścia (ang. Common Health Entry Document, CHED). Będzie on powiadamiać drogą elektroniczną o przesyłkach, jeszcze przed ich przybyciem, organy kontroli granicznej.
Dokumenty CHED przesyłane będą za pośrednictwem nowego systemu zarządzania w zakresie kontroli urzędowych (ang. Information Management System for Official Controls, IMSOC). Zintegruje on wszystkie obecnie działające systemy, takie jak TRACES i RASFF, w celu ułatwienia wymiany informacji.
Zasady egzekwowania przepisów i konsekwencje prawne
W nowym Rozporządzeniu znaleźć możemy zmieniony, możliwy do późniejszego rozszerzenia, wykaz działań, jakie mogą zostać podjęte w czasie oficjalnych urzędowych kontroli w celu egzekwowania prawa.
Nie zmienia się zasadniczo to, że organy urzędowe muszą podjąć działania, które zagwarantują, że dany podmiot usunie wykryte niezgodności.
Nowy wykaz rozszerza jednak środki, jakie mają do dyspozycji opowiednie organy. Na liście znajduje się teraz dodatkowo m.in. ograniczenie lub zakaz przemieszczania zwierząt, ubój zwierząt w sytuacjach koniecznych dla ochrony ich zdrowia i dobrostanu bądź ochrony zdrowia publicznego, czy zamknięcie strony internetowej podmiotu gospodarczego.
Nowe prawo wzmacnia także przepisy dotyczące kar finansowych za oszukańcze lub wprowadzające w błąd praktyki. Wprowadza również nowe przepisy, które mają zapewnić ochronę informatorów donoszących o takich procederach.
Wytyczne dotyczące wymierzanych kar finansowych nie ulegają zasadniczym zmianom. Nowe rozporządzenie określa, że ich wysokość musi być dostosowana do sytuacji i możliwości finansowych podmiotu. Mogą sięgać do 10% kwoty jego obrotów.
Szczególne kategorie produktów
Rozporządzenie 2017/625 zbiera w sobie przepisy dotyczące kontroli szczególnych kategorii produktów, które dotychczas znajdowały się w różnych aktach prawnych.
Dotyczy to oficjalnych kontroli urzędowych w zakresie:
- produktów pochodzenia zwierzęcego
- pozostałości substancji w żywności i paszach
- zwierząt, produktów pochodzenia zwierzęcego, produktów kiełkujących, produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego
- dobrostanu zwierząt
- zdrowia roślin
- środków ochrony roślin
- GMO
- chronionych nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności.
Większość przepisów dotyczących tych kategorii produktów pozostaje jednak zasadniczo niezmieniona.
Prawo o Zdrowiu Zwierząt i Prawo o Zdrowiu Roślin
Rozporządzenie 2017/625 to nie jedyny nowy akt prawny, którego wprowadzenia możemy wkrótce oczekiwać.
W 2016 r. miały miejsce aż trzy istotne zmiany legislacyjne w dziedzinie bezpieczeństwa żywności: przyjęto Prawo o Zdrowiu Zwierząt i Prawo o Zdrowiu Roślin oraz uzgodniono politycznie rozporządzenie w sprawie kontroli urzędowych. Rozporządzenie 2017/625 zostało zaakceptowane rok później.
Nowe Rozporządzenie będzie kompatybilne z wcześniej przyjętymi przepisami. Kontrole urzędowe będą więc weryfikować zgodność warunków i wymogów określonych w Prawie o Zdrowiu Zwierząt i Prawie o Zdrowiu Roślin.
Prawo o Zdrowiu Roślin wejdzie w życie 14 grudnia 2019 r., równocześnie z większością artykułów Rozporządzenia 2017/625. Prawo o Zdrowiu Zwierząt zacznie natomiast działać dnia 21 kwietnia 2021 r. W okresie przejściowym wiążące pozostaną poprzednio obowiązujące przepisy.
Martyna Frątczak
zywnosc.com.pl
© Materiał chroniony prawem autorskim – regulamin