Marnowanie żywności. Jak mądrze korzystać z jedzenia?
Coraz częściej spotykamy się z marnowaniem i wyrzucaniem żywności na śmietnik. Pytanie czy możemy zatrzymać ten proces? Warto to zrobić, zarówno z uwagi na względy społeczne, jak i ochronę naszych finansów. Marnowanie żywności kompletnie się nie opłaca – w żadnym budżecie, tym bardziej domowym. Pogłębia nierówności społeczne, ponieważ polaryzuje ludzi na biegunach niedożywienia i skrajnego dobrobytu z czym wiąże się między innymi problem nadmiernej masy ciała.
Zatem, nawet jeśli słyszymy, że polska żywność jest ciągle relatywnie tania – warto wyrobić sobie dobre nawyki.
Modelowe działania na rzecz niemarnowania powinny wyglądać następująco:
Rys. 1-3 Graficzne opracowanie własne na podstawie raportu „Nie marnuję jedzenia 2018”, Kantar Millward Brown na zlecenie FPBŻ
Dla nas – dla Ziemi
Przyjrzyjmy się trendowi zdobywającemu popularność od początku tego roku – chodzi o podejście do żywienia zakładające szacunek dla naszej planety. Dieta planetarna, bo o tym mowa, zakłada odpowiedni dobór produktów – głównie z ograniczeniem mięsa i produktów odzwierzęcych, których produkcja mocno nadwyręża środowisko.
Szacuje się, że wyrzucana żywność generuje rocznie 3,3 miliarda ton gazów cieplarnianych i wraz z nią marnuje się 250 bilionów litrów wody. Porównuje się to z emisją dwutlenku węgla wytwarzanego przez cały przemysł UE. Postępujące w związku z tym procesem ocieplenie klimatu oznacza m.in susze, powodzie, kurczące się zasoby wody słodkiej. Zmiany te prowadzą do zachwiania sektora rolniczego, co ogranicza pierwotną produkcję żywności.
W całym procesie produkcyjno-konsumpcyjno-marnotrawczym pojawia się pojęcie śladu wodnego. Wiąże się on z produkcją żywności – np. do produkcji 1 kilograma wołowiny wykorzystuje się ok. 10-30 tys. litrów wody. Biorąc pod uwagę zużycie wody w produkcji i późniejszą skalę strat żywności – woda zużywana jest szybciej w stosunku do możliwości regeneracji jej zasobów. Kolejną kwestią związaną z dietą planetarną jest dziesięciokrotnie mniejszy ślad wodny w przypadku produkcji roślinnej.
Rozwiązania systemowe?
FAO jako czołowa światowa instytucja ds. wyżywienia promuje zmniejszenie o połowę marnotrawstwa żywności w ramach wzorców zrównoważonej produkcji i konsumpcji jako jeden z celów rozwojowych ONZ do 2030 r. Czy jest to możliwe do osiągnięcia? To zależy od nas, ale pojawia się wiele inicjatyw wspierających ten proces.
Założenia diety planetarnej wynikają z szerszego kontekstu – raportu Komisji EAT-Lancet ds. zdrowej diety opartej na zrównoważonych systemach produkcji. Komisja odnosi się do potrzeby żywienia dla zachowania zdrowia, a jednocześnie definiowania zrównoważonych systemów produkcji żywności, które zminimalizują eksploatację zasobów planety. Sam raport był przygotowywany przez 3 lata przez interdyscyplinarny zespół 37 ekspertów, m.in ds. zdrowia, żywienia, środowiska, rolnictwa czy ekonomii i zarządzania z 16 krajów. Opierając się na danych głównie z Europy i Stanów Zjednoczonych wysuwa wniosek, iż do 2050 roku musimy przeprowadzić „Wielką Żywieniową Transformację", w co włącza się sposób obchodzenia się z żywnością.
Na poziomie UE wysunięto zalecenia sięgające 2025 r. – w 2012 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję wzywającą do konkretnych działań na rzecz ograniczenia o połowę marnotrawstwa żywności do tego momentu. Rezolucja zakłada również większą dostępność żywności dla ubogich obywateli.
Zmiany w polskim prawie
W Polsce trwają prace nad projektem ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Ustawa ma regulować zasady postepowania z żywnością̨ oraz obowiązki sprzedawców w celu przeciwdziałania marnowaniu oraz negatywnym skutkom społecznym, środowiskowym i gospodarczym wynikającym z marnowania żywności. Projekt dotyczy nałożenia na sklepy o określonej powierzchni obowiązku zawarcia z organizacją pozarządową umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności na cele społeczne, opłaty za jej marnowanie, czy kar w przypadku nie zawarcia takich umów a także wprowadzenia definicji legalnej m.in. marnowania żywności czy żywności na cele społeczne. Założenia dotyczą także obowiązku prowadzenia działań edukacyjnych na temat gospodarowania żywnością razem z organizacjami pozarządowymi czy opłat proporcjonalnych do masy marnowanej żywności.
Źródło: IŻŻ NCEŻ/ mgr inż. Paulina Cholewińska
