Cynk – bardzo ważny pierwiastek
Cynk jest pierwiastkiem niezbędnym do funkcjonowania wszystkich narządów naszego organizmu, ponieważ wchodzi w skład ponad 300 enzymów, bierze udział w przemianie energii, białek, tłuszczów i węglowodanów.
Uczestniczy także w procesach genetycznych oraz w podziale komórek. Odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego, ma też właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Jest niezbędny do produkcji i funkcjonowania wielu hormonów w tym insuliny.
Skutki niedoboru cynku
Niedobór cynku jest szczególnie niebezpieczny w okresie intensywnego wzrostu, ponieważ powoduje zahamowanie wzrastania, upośledzenie funkcji poznawczych, opóźnienie dojrzewania płciowego, a według niektórych naukowców może być przyczyną autyzmu. Osoby z niedoborem cynku są mniej odporne na zapalenie płuc i różnego rodzaju infekcje, mają większe ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych oraz większą skłonność do depresji. Niedobór cynku jest również przyczyną wolniejszego gojenia się ran, wypadania włosów, łamliwości paznokci czy upośledzenia smaku. Liczne badania dowodzą również, że zbyt mała ilość cynku może być jednym z czynników prowadzących do rozwoju choroby Alzheimera.
Cynk a ryzyko zachorowania na cukrzycę
Cynk odgrywa istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi i jest ważnym składnikiem, który pobudza wydzielanie insuliny i zwiększa wrażliwość na insulinę. Za wydzielanie insuliny odpowiedzialne są komórki trzustki zwane komórkami b, w których cynk jest zmagazynowany. W połączeniu z insuliną tworzy kompleksy, zwane heksametrami, składające się z sześciu cząsteczek insuliny i dwóch jonów cynku.
Po spożytym posiłku wzrasta poziom glukozy we krwi, co powoduje pobudzenie komórek b i wydzielanie insuliny.
Badania przeprowadzone na zwierzętach wskazują, że niedobór cynku powoduje obniżenie wydzielania i aktywności insuliny, a co za tym idzie – mniejszy wychwyt glukozy i większą tolerancję na glukozę oraz może powodować uszkodzenia wątroby związane z niszczeniem komórek β. Bardzo ciekawe badania dotyczą wody pitnej. Wynika z nich, że na obszarach o małej zawartości cynku w wodach gruntowych jest większe ryzyko zachorowania na cukrzycę.
W związku z tym niedobór cynku może stanowić jedną z przyczyn rozwoju cukrzycy typu 2, a cynk pomagać w jej leczeniu. Wyniki licznych badań wskazują, że pacjenci z cukrzycą mają niższe stężenie cynku w surowicy krwi w porównaniu do osób zdrowych. U chorych na cukrzycę obserwuje się zwiększone wydalanie z moczem tego składnika i mniejszą jego zawartość w organizmie. Regularne spożywanie cynku może zmniejszyć poziom cukru we krwi na czczo (po 8 godzinach od ostatniego posiłku) oraz stężenie cukru we krwi 2 godziny po posiłku.
Biorąc pod uwagę, że na świecie na cukrzycę choruje około 200 milionów osób, a liczba zachorowań wciąż rośnie, wydaje się, że odpowiednie spożycie cynku może z jednej strony mieć wpływ na zmniejszenie liczby zachorowań, a u osób z cukrzycą wspomagać leczenie oraz łagodzić lub zapobiegać powikłaniom cukrzycowym.
Źródła cynku w pożywieniu
Dobrymi źródłami cynku są: mięso, sery żółte, nasiona roślin strączkowych, kasza gryczana, orzechy, pestki dyni i słonecznika oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. Nieco mniej cynku zawierają ryby, ostrygi, jaja i ryż. Przyswajalność cynku, czyli dostępność dla organizmu, waha się od 15% do 60% i jest większa z produktów zwierzęcych. Mniejsza przyswajalność z produktów roślinnych wynika z obecności fitynianów (w produktach zbożowych), błonnika i szczawianów, które tworzą z cynkiem trudno przyswajalne związki. Inne składniki upośledzające wchłanianie cynku to: miedź, wapń, żelazo niehemowe (zawarte w produktach roślinnych) i alkohol.
Cynk w konflikcie z miedzią
Ponieważ cynk jest niezbędny do utrzymania prawidłowego poziomu glukozy we krwi, coraz częściej zadajemy sobie pytanie, czy zalecać suplementację cynkiem osobom chorym na cukrzycę lub osobom z grupy ryzyka? W ostatnich latach prowadzone były liczne badania z tego zakresu. Wiele z nich potwierdza korzyści dla pacjentów z cukrzycą przyjmujących suplementy cynku, jest jednak potrzeba prowadzenia dalszych badań w tym zakresie.
Zwłaszcza, że nie tylko niedobór, lecz także nadmierne spożycie cynku może być niebezpieczne dla naszego zdrowia. Systematyczne przyjmowanie suplementów cynku zmniejsza dostępność miedzi i powoduje jej niedobór. Niedobór miedzi z kolei może powodować anemię, zwiększenie poziomu cholesterolu całkowitego oraz tzw. złego cholesterolu LDL i zmniejszenie stężenia tzw. dobrego cholesterolu HDL. W związku z tym decyzja o suplementacji powinna być podjęta po konsultacji z lekarzem.
Żródło: NCEŻ IŻŻ/dr inż. Bożena Wajszczyk